Cięcie i formowanie to kluczowy element prowadzenia winnicy. Odpowiada nie tylko za wielkość i jakość plonu, ale również za zdrowie krzewu, jego trwałość oraz zdolność przetrwania zimy. Dobrze dobrana forma prowadzenia pozwala wykorzystać potencjał odmiany — zarówno deserowej, jak i przerobowej — oraz dostosować krzew do warunków siedliskowych.
4.1. Dlaczego w ogóle formujemy krzew winorośli?
Winorośl rośnie naturalnie jako pnącze — bez ingerencji człowieka powstaje gąszcz cienkich, wijących się pędów. Formowanie ma na celu:
-
Utrzymanie równowagi między wzrostem a owocowaniem.
Kontrolujemy ilość pąków → regulujemy plon → regulujemy jakość. -
Zapewnienie światła owocom i liściom.
Bez światła = słaba fotosynteza, gorszy smak, więcej chorób. -
Poprawa przewiewności.
Ogranicza ryzyko szarej pleśni, mączniaków, gnicia. -
Lepszy dostęp do prac pielęgnacyjnych.
Ochrona, zbiór, podwiązywanie, przerzedzanie liści. -
Lepsza zimotrwałość krzewu.
Utrzymanie pnia i ramion bez przemarzania, możliwość okrywania. -
Utrzymanie krzewu w granicach konstrukcji.
Bez formy — chaos. Z formą — porządek, stałe moduły owocowania.
4.2. Budowa krzewu, a cięcie
Przed przystąpieniem do cięcia należy znać podstawowe części krzewu:
- Stare drewno – obejmuje pień i wszystkie stałe ramiona, poza końcowymi odcinkami, które są młodym drewnem. Charakteryzuje się dużą grubością, szaro-ciemnym kolorem oraz silnie spękaną korą. Na starym drewnie wyrastają tylko nieliczne łozy z wilków. Z drewna, z którego wyrasta kolejne drewno, zawsze powstaje drewno stare.
- Drewno jednoroczne – powstaje z łoz z latorośli po sezonie wegetacyjnym. Zmienia barwę na jasno-szarą i pokrywa się delikatnie spękaną korą. Z tego drewna zawsze wyrasta łoza z latorośli, dlatego jest kluczowe przy cięciu formującym i cięciu na owocowanie.
- Łoza z latorośli – wyrasta z drewna jednorocznego i charakteryzuje się segmentową budową (węzły i międzywęźla) oraz wyraźnie widocznymi pąkami. Pąki na tych łozach są płodne i najczęściej wykorzystuje się je do planowania owocowania.
- Łoza z wilków – powstaje z latorośli wyrastających z drewna starego. Są to zwykle grube i dobrze zdrewniałe pędy, które można wykorzystać zarówno do cięcia formującego, jak i na owocowanie.
- Łoza z pasierbów – wyrasta zawsze z innej łozy i jest zwykle cieńsza i krótsza. Pąki na niej częściej są niepłodne, a wyrastające z niej latorośle rzadziej zawiązują grona. W cięciu zasadniczym wycina się ją w 100%.
- Łoza z pędów przedwczesnych (syleptycznych) – występuje na końcowych odcinkach łóz, poniżej miejsc przycięcia latorośli w okresie letnim. Nie posiada pąka w miejscu wyrastania, dlatego łatwo ją rozpoznać. Wycinamy ją w całości podczas cięcia zasadniczego.
- Wąsy i pozostałości szypułek oraz chrust – suche i martwe części pędów, które również wycinamy w całości.
4.3. Funkcje różnych rodzajów łóz
- Łoza z latorośli – główny element owocujący. Na niej znajdują się pąki główne i zapasowe. Pąki główne prawie zawsze są płodne i startują pierwsze, dając pierwsze latorośle i grona. Pąki zapasowe mają zmienną płodność w zależności od odmiany i zwykle uruchamiają się dopiero po utracie głównego pąka, zapewniając pewną rezerwę owocowania. Długość łóz decyduje o liczbie pozostawionych pąków do owocowania.
- Łoza z wilków – wyrasta ze starego drewna. Pąki główne i zapasowe bardzo rzadko dają latorośle owocujące. Można je wykorzystać w razie potrzeby przy cięciu formującym lub przy odbudowie (odnawianiu) formy krzewu.
- Łoza z pasierbów – może służyć do przedłużenia łozy z latorośli, gdy wierzchołek latorośli ulegnie przedwczesnemu uszkodzeniu. Pąki częściej są niepłodne, ale bywają płodne.
- Łoza z pędów przedwczesnych – pod względem budowy taka sama jak łoza z latorośli, ale jej stopień zdrewnienia i mrozoodporność są zazwyczaj słabe, ponieważ rozpoczęła wegetację zbyt późno w sezonie. Nie zaleca się jej zostawiania na owocowanie.
4.4. Formowanie krzewów
- Guyot – pojedynczy lub podwójny, z czopkiem zastępczym lub bez. Długie cięcie łozy, stosowany do odmian o wysokiej płodności pąków.
- Royat – forma, gdzie na głównym pniu wyprowadza się stałe węzły krzewienia, a owocowanie opiera się na wielokrotnym odrastaniu latorośli owocujących, z krótkich czopów łozy.
- Casanove – forma, gdzie na głównym pniu wyprowadza się stałe węzły krzewienia, o rzadszym rozstawie niż przy formie Royat, a owocowanie opiera się na wielokrotnym odrastaniu latorośli owocujących, z czopów łozy ciętych przemiennie na sąsiednich czopach, raz krótko (2–3 paki), a następnie na średniej długości strzałki łozy (4–6 paków).
- Formy mieszane – łączą elementy krótkiego i długiego cięcia w zależności od odmiany i stanowiska.
Dla odmian deserowych często korzystniejsze są formy z większą ilością starego drewna, co ma pozytywny wpływ na owocowanie. Odmiany przerobowe dobrze sprawdzają się natomiast w formach o długim cięciu łozy (Guyoty). Przy tych formach łatwiej uzyskać optymalne zagęszczenie szpalerów i optymalny plon bez nadmiernych nakładów robocizny, na cięcie redukcyjne latorośli.
4.5. Podstawowy podział form prowadzenia krzewów
A. Formy niskie (najczęściej stosowane w Polsce)
- Krzaw bezpienny
- Głowa niska (Gobelet)
- Niski kordon Royata (jednostronny i dwustronny)
- Guyot niski (jedno- i dwuramienny)
Cechy: łatwe do okrycia, doskonałe na odmiany przerobowe i umiarkowanie rosnące.
B. Formy średnie (sznury i kordonowe)
- Guyot wysoki
- Royat wysoki
- Sylvoz
- Casarsa
- Sznur skośny (jedno- lub dwustronny)
Cechy: wymagają mocniejszej konstrukcji, dobre dla odmian o silniejszym wzroście.
C. Formy wysokie (kurtyny, pergole, systemy podwieszane)
- Lyre (V-kształt)
- Geneva Double Curtain (GDC)
- Smart-Dyson
- Scott-Henry
- Pergole (T, Y, dachowe, włoskie)
Cechy: doskonałe dla odmian deserowych i bardzo silnie rosnących.
4.6. Cięcie łozy — trzy główne rodzaje
-
Cięcie krótkie
- Czopy 1–3 oczkowe
- Systemy: Royat, Casanova, Casarsa
- Odmiany: owocowanie bazalne
- Zalety: proste, stabilne
- Wady: niższy potencjał plonowania w odmianach słabo owocujących
-
Cięcie średnie
- Łoza 5–7 oczek
- Systemy: Casanova, mieszane
- Odmiany: umiarkowane owocowanie bazalne
- Zalety: równowaga między wczesnością a plonem
- Wady: bardziej skomplikowane niż krótkie
-
Cięcie długie
- Łoza 8–15 oczek
- Systemy: Guyot, Sylvoz, łuki, sznury
- Odmiany: deserowe, owocowanie na wyższych oczkach
- Zalety: wysoki plon, duże grona
- Wady: ryzyko przemarznięcia, wymaga mocnej konstrukcji
4.7. Podsumowanie
Cięcie i formowanie krzewów winorośli jest podstawą wysokiej jakości plonów i zdrowia roślin. Wybór odpowiedniego systemu zależy od odmiany, klimatu, potencjału rośliny i rodzaju produkcji. Dla odmian deserowych korzystniejsze są systemy z większą ilością starego drewna (Royat, sznury, pergole), dla odmian przerobowych — Guyot i formy długiego cięcia łozy. Formowanie zapewnia równowagę między owocowaniem a wzrostem, dobre doświetlenie i przewiewność krzewu oraz ułatwia prace pielęgnacyjne i ochronę zimową.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz